Onderhoud Openbaar Ruimte en gemeentelijke gebouwen
De openbare ruimte van Westerwolde is omvangrijk en vraagt veel inzet om deze in stand te houden. Door forse financiële ombuigingen in het verleden, zijn forse achterstanden ontstaan in het onderhoud die we de afgelopen jaren voor een deel hebben kunnen wegwerken. Met de beperkte beschikbare middelen wordt zo efficiënt mogelijk invulling gegeven aan het integraal beheer. De achterstanden gelden niet alleen voor de bruggen en beschoeiingen, maar ook voor het openbaar groen, de wegen, sportvelden en het onderhoud van (laan)bomen. Naast de openbare ruimte staat ook het onderhoud aan de gemeentelijke gebouwen onder druk. Uit onderhoudsplannen voor de openbare ruimte en de gemeentelijke gebouwen zal duidelijk worden hoeveel financiële middelen er de komende jaren aan structureel onderhoud nodig zal zijn. De inschatting is dat er voor circa € 4,5 miljoen extra aan structurele middelen voor onderhoud nodig zijn.
Sociaal Domein
De financiële omvang van het sociaal domein (Jeugdzorg, Wmo en participatie) is vanaf 2016 enorm gestegen. De te besteden middelen voor de jeugdzorg, WMO en participatie leggen een groot beslag op de gemeentelijke middelen. De komende jaren moet nog steeds met een stijging rekening gehouden worden, ook al vlakt de jeugdzorg wel iets af. Het risico blijft aanwezig dat de geschatte zorgbijdragen voor het sociaal domein niet voldoende zijn en dat er extra middelen moeten worden betaald. Vooral het abonnementstarief van € 19 per maand zorgt ervoor dat steeds meer mensen een beroep gaan doen op de Wmo. Voor komend jaar wordt het risico geschat op € 500.000.
Gemeenschappelijke regelingen
De gemeente participeert in diverse gemeenschappelijke regelingen (zie paragraaf Verbonden partijen). Bij diverse gemeenschappelijke regelingen wordt de afgelopen tijd geconstateerd dat steeds vaker een beroep op de aangesloten gemeenten wordt gedaan. De financiële bijdrage die van de gemeenten gevraagd wordt stijgt in verband met versoberde bijdragen vanuit het Rijk. Zo zien we bij een aantal gemeenschappelijke regelingen dat er aanzienlijke maatregelen genomen moeten worden om de exploitatietekorten binnen de perken te houden. Wij gaan er vanuit dat de lastenverzwaring met maximaal 5% zal toenemen. Het feit is dat de gemeenten moeten bijdragen in het verlies en dat dit daarmee dus een financieel risico met zich meebrengt.
Grid NV
De gemeente Westerwolde is aandeelhouder in de Grid NV (Gezamelijke Regionale ICT Dienst). In onze begroting 2023 is een bijdrage van € 1.117.000 aan de Grid opgenomen. De begroting 2023 van de Grid wordt in het najaar van 2022 in de aandeelhoudersvergadering van de Grid NV behandeld. Het risico bestaat dat de bijdrage van onze gemeente hoger uitvalt dan het geraamde bedrag van € 1.117.000.
Buiggelden
Eind 2022 wordt de voorlopige rijksbijdrage BUIG voor het jaar 2023 bekend gemaakt. De bijdrage voor het jaar 2023 wordt pas eind 2023 definitief vastgesteld. Vanaf 2020 hebben wij een overschot op de Buig-gelden van circa € 300.000. Dit voordeel hebben wij de komende jaren in onze totale exploitatie van de gemeente opgenomen. Op enig moment zal dit voordeel weer rechtgetrokken worden en daarom zal dit voordeel binnen de exploitatie als risico moeten worden opgenomen.
Extra middelen Jeugdhulpbudget
De omvangrijkste taakmutatie in de circulaire is de definitieve verdeling van € 1.445 miljoen voor het jaar 2023 ter compensatie van de tekorten in de jeugdzorg. Voor de gemeente Westerwolde bedraagt dit € 2.344.000. Geraamd was reeds € 1.300.000. Dus ruim 1 miljoen extra voor 2023. Hiertegenover staan hogere lasten voor jeugdhulp (€ 100.000) en het restant is gereserveerd als stelpost nieuw beleid sociaal domein (€ 900.000).
De compensatie voor het jaar 2023 is in de meicirculaire 2022 volledig gegeven, dus 100%. Het kabinet gaat de komende tijd met gemeenten en andere relevante partijen in gesprek over de Hervormingsagenda Jeugd. Het advies van de Commissie van Wijzen vormt het uitgangspunt. Naast de besparingsopgave die volgt uit de uitspraak van de Commissie van Wijzen, heeft het kabinet besloten tot het realiseren van de aanvullende besparing van structureel € 511 miljoen, welke een Rijksverantwoordelijkheid is gemaakt. Concreet betekent dit dat het aan de Rijksoverheid is om de besparing in te vullen met (wettelijke) maatregelen. Het gaat daarbij om maatregelen waardoor gemeenten minder middelen nodig hebben of waarbij alternatieve inkomsten gegenereerd worden (bv door middel van de invoering van een eigen bijdrage). Ook draagt het Rijk het budgettaire risico ingeval (een deel van) deze maatregelen geen of niet tijdig doorgang vinden.
Partijen erkennen de noodzaak om op deze ontwikkelingen te anticiperen en aanvullende afspraken te maken ten aanzien van de te verwachten ruimte in de gemeentelijke begroting aanvullend op de meicirculaire 2022. Zij spreken daarom het volgende af:
- Gemeenten mogen in de jaarschijven 2024 tot en met 2026 de middelen die op de aanvullende post zijn gereserveerd voor jeugd meenemen in hun meerjarenraming. Concreet gaat het om respectievelijk €1.265 miljoen, €758 miljoen en €367 miljoen (zie tabel).
- Daarnaast mogen gemeenten in hun begroting rekening houden met een besparing op jeugd van €100 miljoen in 2024, €500 miljoen in 2025, € 500 miljoen in 2026 en vanaf 2027 € 511 miljoen structureel als gevolg van maatregelen die het Rijk zal uitwerken (zie tabel).
Het gaat hier om afspraken die gehanteerd worden voor het toezicht op de meerjarenraming in de gemeentebegroting voor 2023.
In de algemene uitkering van het gemeentefonds van de gemeente Westerwolde is rekening gehouden met 50% van de toegestane raming voor extra middelen jeugd. Dit geldt ook voor de lagere lasten jeugd. Dit laatste is opgenomen onder algemene baten en lasten omdat op dit moment nog niet duidelijk is op welke onderdelen de besparing van jeugd wordt gerealiseerd.
Algemene uitkering gemeentefonds
Jaarlijks ontvangt de gemeente ruim € 60 miljoen uit het gemeentefonds. De rijksoverheid kijkt bij de verdeling van het gemeentefonds onder meer naar het aantal inwoners, jongeren en uitkeringsgerechtigden en de oppervlakte van de gemeente. Bij de circulaires in mei, september en december kan het voorkomen dat er wijzigingen zijn in de hoogte van de algemene uitkering. Een structureel risico in de algemene uitkering is de raming van de ruimte onder het BCF plafond van € 264.000.
Terugkoopverplichting
Met betrekking tot de verkoop van het politiebureau in Ter Apel is met de politie een terugkoopverplichting afgesproken. Deze terugkoopverplichting is gebaseerd op de huidige verkoopprijs € 260.000 of hogere marktwaarde op dat moment. De beste inschatting op dit moment is dat de terugkoopverplichting een risico oplevert van € 500.000.