3.4 Onderhoud Kapitaalgoederen

Kapitaalgoederen zijn objecten in de openbare ruimte, die samen de leefbaarheid en veiligheid van die openbare ruimte vormen. Deze objecten omvatten een grote waarde voor de gemeente en de gebruikers. Het is daarom van belang om deze op een passende wijze in stand te houden of te verbeteren. 

We gaan in deze paragraaf in op de kapitaalgoederen: gebouwen, wegen, bruggen, riolering, water en groen.  

Kerncijfers
De vastgoedportefeuille bestaat uit 130 objecten. Het areaal varieert van huisvesting voor de ambtelijke organisatie tot sport- en gymzalen, historische gebouwen en Multifunctionele Accommodaties (MFA). Onderstaande tabel geeft het totale areaal weer. 

Beleidskader 
In 2020 is de Nota Onderhoud Gemeentelijke gebouwen 2021 – 2035 vastgesteld. Hierin is vastgesteld dat slechts een deel van gebouwen op onderhoudsniveau 3 wordt onderhouden. Daarnaast is in 2023 het Strategisch vastgoedplan 2023 – 2037 vastgesteld waarin het onderhoudsniveau is verlaagd van conditiescore 3 naar 4. 

Actualiteit beheerplan
Het vastgestelde Strategisch Vastgoedplan 2023 - 2037 (SVP) is leidend voor het beheer van het gemeentelijke vastgoed. In 2024 en 2025 is het grootste deel van het gemeentelijke vastgoed opnieuw geïnspecteerd. Op basis van de actuele inspectieresultaten zijn de Meerjaren Onderhoudsplannen (MJOP’s) geactualiseerd. De bedragen voor jaarlijks en correctief onderhoud zijn hierop aangepast, zodat ze aansluiten op de onderhoudsbehoefte. 

Voor het planmatig onderhoud wordt een voorziening gevormd met een looptijd van 15 jaar. Deze voorziening wordt jaarlijks gevuld met een dotatie, gebaseerd op het gemiddelde onderhoudsbedrag over deze periode. Op deze manier ontstaat een stabiele en realistische lijn in de begroting, waarmee schommelingen in onderhoudskosten worden opgevangen.

Vertaling naar de begroting

Voorziening
Voorgesteld  wordt om een voorziening in te stellen voor het groot onderhoud van de gemeentelijke gebouwen. Deze voorziening heeft een looptijd van 15 jaar en is gebaseerd op de geactualiseerde meerjarenonderhoudsplannen. De jaarlijkse dotatie bedraagt in 2026 en 2027 € 2.591.000 en vanaf 2028 € 2.363.000. De hogere dotatie in de eerste twee jaren is bedoeld om de initiële onderhoudspiek bij de start van de voorziening op te vangen. Op basis van de huidige inzichten wordt de omvang van de voorziening als voldoende beschouwd om het planmatig onderhoud over de gehele looptijd te dekken.

Kerncijfers
De gemeente Westerwolde bestaat voor meer dan 3.000.000 m2 uit verhardingen. 12% van dit areaal scoort onder het basisniveau (3% laag en 9% zeer laag), wat neer komt op 360.000 m2. In de onderstaande tabel wordt het totale areaal onderverdeeld per verhardingstype weergegeven.

Beleidskader 
Nota openbare Ruimte 2025 - 2028

Actualiteit beheerplan
Beheerplan wegen Westerwolde 2023-2024. Daarnaast wordt gewerkt aan een nieuw wegenbeleidsplan 2026 – 2036.

Vertaling naar de begroting 
Onze wegen worden 2-jaarlijks geïnspecteerd conform CROW-publicatie 146, waarbij de huidige onderhoudsstrategie budget- en risico gestuurd is. Het beheer richt zich primair op veiligheid, maar onvoldoende budget heeft geleid tot het doorschuiven van maatregelen. 

Vooral de asfaltwegen verkeren in slechte staat. Er is inmiddels een onderhoudsachterstand van circa € 3 miljoen. Het uitstellen van onderhoud leidt tot hogere kosten en waardeverlies, vooral bij asfaltwegen. Hiervoor is een voorziening ingesteld.

De vastgestelde Nota Openbare Ruimte biedt ruimte om de staat van onze wegen van niveau laag naar niveau basis op te waarderen en onderhouden. Dit gebeurt door het exploitatiebudget structureel met € 535.000 te verhogen waardoor het onderhoudsbudget in 2026 op € 2.000.000 komt te staan. Als gevolg van het ravijnjaar 2028 is ervoor gekozen om in 2028 en 2029 een bedrag van € 713.000 uit de B.R. Beheer Openbare Ruimte in te zetten voor de onderdelen wegen en groen, zodat het onderhoudsniveau ‘basis’ gewaarborgd blijft. Na deze onttrekking resteert er een bedrag van circa € 4.300.000 in de B.R. Beheer openbare ruimte.

Voorziening 
Bij het vaststellen van de Nota Openbare Ruimte is een voorziening voor het achterstallig onderhoud van de wegen gevormd. De hoogte van de voorziening bedraagt € 3.000.000. Het is de bedoeling dat de achterstanden zo spoedig mogelijk worden weggewerkt. Deze voorziening is voldoende om het achterstallig onderhoud weg te werken. 

Kerncijfers
De gemeente Westerwolde heeft 135 bruggen, de onderverdeling in type is als volgt: 

61 bruggen (44%) hebben een lage of zeer lage conditie, waarbij vooral elektromechanische onderdelen zijn afgeschreven met daardoor het risico op uitval, onveilige situaties en/of aansprakelijkheid. 

Beleidskader 
Instandhoudingsplan kunstwerken 2022 – 2026.

Actualiteit beheerplan
De afgelopen jaren zijn er inspecties uitgevoerd en de renovatieopgave inzichtelijk gemaakt. Dit resulteert in een globale opgave van € 14.000.000. Om deze reden wordt de impactanalyse uitgevoerd, zodat er strategische keuzes gemaakt kunnen worden die zich later vertalen in een Masterplan Bruggen. Financieel is dit een risico voor de gemeente. 

De impactanalyse gaat inhoudelijk over afwegingen zoals het behouden of verwijderen van bruggen, het volgen van een piepsysteem versus structureel vervangen, en een vervangingsstrategie per brugtype en functie.  Na deze impactanalyse volgt een Masterplan Bruggen, waarin besluitvorming komt over het vervolg.

Vertaling naar de begroting
De totale onderhoudslasten in de begroting bedragen € 483.000. Daarnaast resteert er een bedrag van circa € 1.900.000 voor investeringen zoals vastgelegd in het instandhoudingsplan kunstwerken 2022-2026. Door de huidige staat van de bruggen is het budget onvoldoende om aan het huidige onderhoudsniveau laag te voldoen en/of dit naar een hoger niveau te brengen. Vanuit het Masterplan Bruggen zal worden herzien welk onderhoudsniveau gewenst is en welke financiële middelen daardoor nodig zijn.

Er is naast het jaarlijkse onderhoudsbudget nog een budget beschikbaar voor het groot onderhoud aan de bruggen. 

Voorziening
Er zijn voor de bruggen 2 voorzieningen.
- Voorziening Groot onderhoud bruggen: Hierin wordt jaarlijks een bedrag van in totaal € 278.000 gedoteerd. Dit bedrag komt voor € 231.000 ten laste van het product bruggen en voor € 47.000 ten laste van het product Vesting Bourtange.  De hoogte van deze voorziening is onvoldoende om aan de opgave te voldoen de bruggen op lange termijn functioneel te houden. 

- Voorziening Achterstallig onderhoud Bruggen Ruiten Aa Kanaal: Hier is eenmalig € 230.000 aan toegevoegd. Deze voorziening is voor het achterstallig onderhoud aan de Roelagerbrug en de Ter Walslagebrug, om deze functioneel te houden. De hoogte van deze voorziening is voldoende om aan de opgave te voldoen de bruggen functioneel te houden.

Kerncijfers

Beleidskader 
Het huidige Water- en rioleringsplan (WRP) heeft een looptijd van 2021-2025, omdat het nieuwe plan nog niet vastgesteld is, is bij het opstellen van deze begroting meerjarig uitgegaan van de huidige WRP.

In 2025 is een nieuw gemeentelijk water en rioleringsplan (VGRP) opgesteld. Deze zal samen met de rioolheffing die opnieuw wordt berekend ter besluitvorming worden voorgelegd. Het plan heeft de looptijd 2026-2030. In de paragraaf lokale heffingen is reeds zichtbaar wat het gevolg is voor de nieuwe WRP op de rioolheffing uit het conceptplan. 

Actualiteit beheerplan
Reiniging en Inspectie;

Om verstoppingen in het rioolsysteem te voorkomen en om de kwaliteit van ons stelsel in beeld te hebben, reinigen en inspecteren we elke 10 jaar de riolering. Locaties die problemen geven worden vaker gereinigd en of geïnspecteerd. 

Mechanische riolering;

De mechanische riolering wordt 1of 2 keer per jaar gereinigd en onderhouden en of gekeurd, dit afhankelijk van de belangrijkheid van de installatie. Daarnaast worden deze installaties bezocht bij het afhandelen van storingen.

IBA’s; 

De IBA’s worden jaarlijks gereinigd en onderhouden door het waterschap, welke ook de storingsafhandeling verzorgt. Dit volgens de bij het project Westerwolde schoon gemaakte afspraken. Groot onderhoud wordt naar behoefte uitgevoerd door de gemeente. 

Klimaatadaptatie;

Waar we het riool, de openbare ruimte vervangen proberen we de situatie zo veel mogelijk klimaatrobuust in te richten, dit door de aanleg van regenwater riolen of het creëren van ruimte voor water en/of groen in de openbare ruimte. 

Vervanging;

Riolen vervangen we op basis van kwaliteit en niet op basis van leeftijd. Een oud riool hoeft niet slecht te zijn en een jonger riool niet goed. We proberen de werkzaamheden zoveel mogelijk te koppelen aan andere noodzakelijke maatregelen in de openbare ruimte. Het riool van binnenuit repareren (relinen) gebeurt waar dit technische voordelen heeft of wanneer er geen andere maatregelen in de openbare ruimte gepland staan.

Planning voor 2026: Werkzaamheden aan de Nederveen Cappelstraat, Steenbraam en Bosanemoon in Ter Apel en de vervanging van een aantal IBA's en rioolgemalen.

Vertaling naar de begroting 2026:
Groot onderhoud/planmatig: € 918.000
Reguliere onderhoudskosten: € 645.000

Voorziening 
We kennen 2 voorzieningen voor riolering:
- Voorziening vervanging rioleringen: Stand € 1.394.000 
- Voorziening egalisatie rioleringen: Stand € 745.000

De looptijd van de voorzieningen zijn in principe ingesteld tot 2025. Deze zullen in het nieuwe WRP 2026-2029 worden gebracht en hierbij worden verlengd. De voorzieningen zijn door de opbrengst uit de heffingen voldoende voor de geplande onderhoudswerkzaamheden en vervangingen. 

Kerncijfers

Beleidskader
Geen. Volgt uit het beheerplan 'water en oevers'

Actualiteit beheerplan
Er is op dit moment geen actueel beheerplan. De beschoeiingen van secundaire wateren, de baggeropgave en natuurvriendelijke oevers moeten nog geïnventariseerd worden. Bij de vaststelling van de Nota openbare Ruimte 2.0 (hierna te noemen N.O.R.) in juni 2024 is er € 30.000 beschikbaar gesteld voor het opstellen van het beheerplan ‘water en oevers’. Waarbij er voorrang is voor beschoeiingen bij vaarrecreatie en infrastructuur.

Vertaling naar de begroting
Er is geen exploitatiebudget voor regulier onderhoud. Vervangingen lopen via investeringskredieten.
Voor de oevers aan de Markeweg en Westerstraat te Ter Apel is een investeringskrediet beschikbaar voor de vervanging van het beschot. 

Kerncijfers

Beleidskader
- Nota openbare Ruimte 2.0 2025-2028
Bij de vaststelling van de N.O.R. is gekozen voor ‘scenario 1, alles op het huidige niveau ‘laag’ handhaven’. Echter is de ambitie vastgelegd om te groeien naar ‘scenario 2, alles op een basisniveau’. Deze ambitie is financieel in de begroting opgenomen. 

Actualiteit beheerplan
De groenvisie is in juli 2025 vastgesteld. De groenvisie dient als een richtinggevend kader en wordt niet gezien als vastgesteld beleid. 

Het meest actuele beheerplan op het gebied van bomen is het bomenbeleidsplan (2019, geen einddatum). Deze geldt voor de circa 69.000 bomen langs de gemeentelijke wegen. Kaders voor de bescherming, het behoud, diversiteit en zorgplicht van de bomen staan in dit beleidsplan opgenomen. Om de zorgplicht waar te kunnen maken worden de straat en laan bomen gesnoeid met een frequentie van 1 keer in de 5 jaar. 

Vertaling naar de begroting
De vastgestelde Nota Openbare Ruimte biedt ruimte om de staat van ons openbaar groen van niveau laag naar niveau basis op te waarderen en onderhouden. Dit gebeurt door het exploitatiebudget structureel met € 1.178.000 te verhogen waardoor het onderhoudsbudget in 2026 op € 3.200.000 komt te staan. 

Omdat de achterstand op het openbaar groen nog weggewerkt wordt, worden de gelden uit (onderstaande) voorziening eerst benut. Hierdoor zijn de extra benodigde middelen niet direct nodig en is er een groeistrategie in de begroting opgenomen met een stelpost van € 750.000 in 2026 tot en met 2029. Als gevolg van het ravijnjaar 2028 is ervoor gekozen om in 2028 en 2029 een bedrag van € 713.000 uit de B.R. Beheer Openbare Ruimte in te zetten voor de onderdelen wegen en groen, zodat het onderhoudsniveau ‘basis’ gewaarborgd blijft. Na deze onttrekking resteert er een bedrag van circa € 4.300.000 in de B.R. Beheer openbare ruimte.

Voorziening
De voorziening 'achterstallig onderhoud groen' bedraagt € 1.600.000 en is ingesteld om het achterstallig onderhoud zo spoedig mogelijk weg te werken. Dit bedrag is conform berekening van Antea en wordt als voldoende ingeschat om de achterstand (22% van het areaal) in het openbaar groen te verhelpen.