Voor u ligt de begroting 2024-2027. Hierin hebben we de Kadernota 2023 uitgewerkt en op basis van de meest recente financiële perspectieven geactualiseerd. De programmabegroting staat in het teken van uitvoeren, ontwikkelen en versterken van onze gemeente en is daarmee het belangrijkste sturingsinstrument voor de raad als richtinggevend kader in het nieuwe begrotingsjaar.
Er is sprake van een sluitende begroting als de begroting reëel is en de structurele uitgaven worden gedekt door structurele inkomsten. Voor de jaren 2024 en 2025 is dit het geval, waarbij we de stijging van lokale heffingen hebben weten te beperken tot 5%. Voor 2026 en 2027 nemen we echter het advies van de VNG ter harte om zichtbaar te maken wat er financieel onmogelijk is door het tekort dat ontstaat door aangekondigde bezuinigingen. We leggen voor deze jaren daarom een realistische meerjarenraming voor, gebaseerd op het huidige takenpakket, de noodzakelijke investeringen, de inflatie, de stijgende rente, de ambities uit het college-akkoord en geschatte mee- en tegenvallers. Met name ons vastgoed en de openbare ruimte zullen hierbij nog de nodige keuzes en investeringen vragen.
Het financiële ravijn waar het Rijk de gemeente Westerwolde mee confronteert bedraagt in 2026 daardoor € 5,7 mln. euro en in 20276 maar liefst € 7 miljoen. Duidelijkheid over hoe het Rijk zal omgaan met deze onzekere situatie is er nog niet. Er zijn meer ontwikkelingen van invloed op de gemeentelijke koers. Hieronder lichten wij een aantal belangrijke zaken toe.
De lasten voor het sociaal domein zijn de afgelopen jaren, in het bijzonder bij de uitvoering van de Jeugdwet en WMO, fors toegenomen. Dit komt o.a. door vergrijzing en complexiteit van de vraagstukken. Een trend die we niet zomaar en op korte termijn zien veranderen. We zetten echter in op versterking van het toezicht evenals inspanningen gericht op fysieke en mentale gezondheid.
Naast de uitdagingen in het sociaal domein vraagt ook de energietransitie aandacht: het overstappen van fossiele brandstoffen naar duurzame energiebronnen is van grote invloed. Er zijn tal van regelingen die bijdragen aan het betaalbaar maken van deze transitie en onze gemeente heeft als taak ervoor te zorgen dat iedereen kan meedoen aan deze overgang naar schone en duurzame energie. Deze verduurzaming gaan we oppakken langs de lijn van een meerjaren ontwikkel- en uitvoeringsprogramma met tal van fondsen. Dit vraagt inzet van menskracht en middelen, maar ook nadrukkelijke (regionale) samenwerking met andere instanties en overheden. Dit doen we onder andere binnen de Strategische Toekomstagenda Groningen en de Regionale agenda Oost Groningen.
De Wet versterking regie volkshuisvesting ligt sinds juli 2023 voor advies bij de Raad van State. Het moet de overheden grip gaan bieden op hoeveel, waar en voor wie wordt gebouwd, dat er sneller gebouwd kan worden en dat kwetsbare mensen met urgentie een woning krijgen. Ook in onze gemeente hebben we de ambitie om extra woningen toe te voegen aan de huidige woningvoorraad, waarvoor een eigen visie en agenda wordt ontwikkeld.
De Omgevingswet gaat in op 1 januari 2024 en maakt de regels simpeler. Zo wordt het makkelijker om te bouwen, rekening te houden met het milieu en de natuur te beschermen. Tegelijkertijd zijn er de nodige uitdagingen. Het stelsel is nog in ontwikkeling en hoe goed we ook zijn voorbereid, we moeten er rekening mee houden dat we zullen aanlopen tegen niet eerder voorziene vraagstukken. Daarnaast zullen inwoners en ondernemers die plannen en ideeën hebben, moeten wennen aan de nieuwe procedures en werkwijzen. We zullen bovendien een eigen grondstrategie en omgevingsplan ontwikkelen om dit te ondersteunen.
Ook zullen we ons in 2024 blijven inspannen om onze inwoners fysiek en sociaal veilig te laten wonen. Met name in Ter Apel willen we de rust laten terugkeren. We blijven ons als gastheer opstellen voor vluchtelingen, maar zonder de bijbehorende overlast en ordeproblematiek. Voor het oplossen van deze landelijke problematiek blijven we samenwerken en verwachten we soelaas van de Spreidingswet, maar zetten ook zelf in op tal van activiteiten.
Om de vraagstukken van nu en de nabije toekomst het hoofd te bieden, is het belangrijk om te investeren in onze gemeente. Hiervoor zijn (incidentele) middelen beschikbaar en we doen dan ook voorstellen voor vervangingsinvesteringen, nieuwe MIP-projecten en de financiering van onderwijshuisvesting.
De ontwikkeling van de regionale visie N366 en Nedersaksenlijn zijn onder andere belangrijke ontwikkelingen en kansen voor onze gemeente om te groeien. Ook willen we in 2024 in ons deelgebied meewerken aan een gebiedsproces dat bijdraagt aan een toekomstbestendig landelijk gebied en daarmee aan een oplossing voor de stikstofimpasse en perspectief voor de agrarische sector.
Door nu te investeren zorgen we voor structurele verbeteringen en een duurzame gezonde gemeente. Dit alles willen we doen met een slagvaardige organisatie en vanuit een financieel gezonde situatie. Daarom zetten we ook in op een prettig werkklimaat en groei van onze medewerkers. Ondanks een aantal onzekerheden en uitdagingen zien we de toekomst van onze gemeente met vertrouwen tegemoet, omdat we in staat zijn tot het maken van keuzes vanuit de verbinding met de inhoud.
Sellingen, 29 september 2023
College van Burgemeester & Wethouders.
